
Mu Ntara y’Iburasirazuba, abaturage bo mu turere twa Kayonza na Ngoma bari kwishimira impinduka zidasanzwe mu mibereho yabo, babikesha umushinga wo gutera ibiti by’imbuto ku buso bwa hegitari 1,337.
Uyu mushinga, uzwi nka KIIWP (Kayonza Irrigation and Integrated Watershed Management Project), watewe inkunga na Guverinoma y’u Rwanda ku bufatanye n’Ikigega Mpuzamahanga gishinzwe Iterambere ry’Ubuhinzi (IFAD), ugamije guhangana n’amapfa, guteza imbere ubuhinzi no kongera umusaruro w’ibiribwa.
Ibiti by’imbuto byatewe n’umusaruro wabyo
Mu mwaka wa 2021, hatangiye guterwa ibiti by’imbuto birimo avoka, imyembe, amacunga, ibinyomoro n’ibifenesi, byose hamwe bigera ku bihumbi 440. Ibi biti byatewe mu mirenge ya Kabarondo na Murama mu Karere ka Kayonza, ndetse no mu Murenge wa Remera mu Karere ka Ngoma. Abaturage bagera ku 4,000 bibumbiye mu matsinda 168, bakaba barahujwe muri koperative yitwa KOTWIDIKA.
Kugeza ubu, abaturage bamaze gusarura umusaruro w’imbuto ubarirwa muri miliyoni 52 z’amafaranga y’u Rwanda. Muri uyu musaruro, avoka zasaruwe zingana n’ibilo 209,013 zinjiza miliyoni 46.7 Frw, naho imyembe ibilo 24,850 zinjiza miliyoni 5.2 Frw. Ibindi biti nk’amacunga n’ibinyomoro nabyo bitangiye gutanga umusaruro, nubwo amasoko yabyo akiri make.
Impinduka mu mibereho y’abaturage
Abaturage benshi bavuga ko uyu mushinga wabahinduriye ubuzima. Nsoneye Ildephonse, umwe mu baturage batewe ibiti bya avoka n’amacunga, avuga ko yamaze kubona inyungu kuko yejeje izi mbuto akanazigurisha. Amafaranga yakuyemo yayakoresheje mu kuvugurura inzu abamo, andi ayaguramo inka imufasha kubona ifumbire.
Hanyurwumutima Florence we avuga ko ubutaka bwabo bwakundaga guhura n’izuba ryinshi bigatuma butera, ariko aho baterewe ibiti by’imbuto bikera byamufashije kurihirira umwana we ishuri. Yagize ati: “Mfite umwana wiga mu majyepfo, namwishyuriye ishuri ibihumbi 92 Frw mu mafaranga nakuye muri avoka twejeje. Ubu ubutaha ndizera ko tuzeza cyane kuruta izo twejeje ubu, umusaruro uziyongera dufite icyizere kuko bwari ubwa mbere zeze.”
Inyungu z’umushinga ku rwego rw’igihugu
Umuyobozi w’Akarere ka Kayonza, Nyemazi John Bosco, yavuze ko umusaruro uri kuboneka muri iki cyanya ushimishije cyane. Yakomeje avuga ko bari gushaka uko hashyirwaho amakusanyirizo yakorohereza abaturage mu guhuriza hamwe imbuto zeze zikagurishirizwa hamwe. Ati: “Umusaruro uri kuvamo urashimishije ariko igishimishije cyane ni uko uyu mushinga watangiye abaturage batawumva batanumva umusaruro uzavamo, ariko uyu munsi barishimye. Uyu munsi icyo turi gukora nk’akarere ni ugukorana n’izindi nzego kuburyo hashyirwa amakusanyirizo ashyira hamwe imbuto zose tukabasha kuzigurisha neza.”
Minisitiri w’Ubuhinzi n’Ubworozi, Dr. Ildephonse Musafiri, nawe yizeje abahinzi ko Leta izababa hafi, ibashakire isoko ry’umusaruro w’imbuto ndetse n’uruganda ruzazitunganya.
Umushinga KIIWP n’icyerekezo cyawo
Umushinga KIIWP ugamije guteza imbere ubuhinzi no kubungabunga ibidukikije, ukaba waratangiye gushyirwa mu bikorwa mu mwaka wa 2019. Icyiciro cya mbere cy’uyu mushinga cyatwaye miliyoni 85 z’Amadolari y’Amerika, naho icyiciro cya kabiri cyatewe inkunga na IFAD cyashowemo miliyoni 59 z’Amadolari y’Amerika. Intego nyamukuru y’umushinga ni ugukura mu bukene imiryango 50,000 ku buryo burambye, kandi hakiyongera ubushobozi bwo guhangana n’imihindagurikire y’ibihe.
Mu bikorwa by’uyu mushinga harimo gutera ibiti by’imbuto, kubaka amaterasi y’indinganire, kuhira imyaka, ndetse no kugeza amazi ku baturage n’amatungo. Ibi byose bigamije kongera umusaruro w’ubuhinzi, kurwanya amapfa no guteza imbere imibereho myiza y’abaturage.
Umushinga wo gutera ibiti by’imbuto mu turere twa Kayonza na Ngoma wagaragaje ko ubuhinzi bushobora kuba igisubizo ku bibazo by’amapfa n’ubukene. Abaturage bamaze kubona inyungu z’uyu mushinga, ndetse bakomeje kugira icyizere ko umusaruro uzarushaho kwiyongera mu myaka iri imbere. Leta y’u Rwanda nayo ikomeje gushyigikira uyu mushinga, igamije guteza imbere ubuhinzi no kuzamura imibereho y’abaturage.
SOURCE: IHIRWE NEWS